Mediacja to coraz popularniejsza metoda polubownego rozwiązywania sporów. Polega ona na dobrowolnej i poufnej rozmowie stron pozostających ze sobą w sporze, przy udziale bezstronnego i neutralnego mediatora. To odbywająca się pod znakami neutralności i bezstronności, dobrowolności brania w niej udziału, poufności, zaakceptowania osoby mediatora i wymogu jego profesjonalizmu, alternatywa dla drogi sądowej
Do postępowania cywilnego, mediację wprowadzono na podstawie nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego w 2005 roku. W założeniu, wszędzie tam, gdzie to możliwe, sąd powinien dążyć do zawarcia ugody. Mediacja może być przedprocesowa (jeszcze przed wkroczeniem na drogę sądową) albo odbyć się w toku postępowania sądowego.
Kiedy mediacja jest możliwa?
Mediacja może dotyczyć każdej sprawy, w której możliwe jest zawarcie ugody - takiej, której wynik zależy od woli stron. Często do mediacji trafiają sprawy rozwodowe, kiedy małżonkowie chcą wypracować kompromis dotyczący ich sytuacji po rozstaniu, czy sprawy o podział majątku wspólnego stron. Postępowanie mediacyjne prowadzi się też w sprawach o naruszenia dóbr osobistych, sporach między pracodawcą a pracownikiem, a nawet w sprawach karnych!
Jak skierować sprawę do mediacji?
Mediacja może zostać podjęta na dwa sposoby:
- na podstawie umowy o mediację,
- w drodze postanowienia sądu o skierowaniu sprawy do mediacji (przy czym sąd może zrobić to na każdym etapie postępowania).
Kiedy sąd kieruje sprawę do mediacji?
Jeśli sąd wyda postanowienie o skierowaniu stron do mediacji, a strona, w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia tego postanowienia lub jego doręczenia nie wyrazi na nią zgody, mediacja nie zostanie przeprowadzona.
W uzasadnionych okolicznościach, sąd może wezwać strony do udziału w spotkaniu informacyjnym na temat rozwiązywania sporów w sposób polubowny. Dążenie sądu do tego sposobu rozwiązania spraw przejawia się również w tym, że przed pierwszym posiedzeniem dokonuje on oceny, czy możliwe jest skierowanie stron do mediacji (w tym celu może strony nawet przesłuchać).
Kierując strony do mediacji, sąd wyznacza czas jej trwania (do trzech miesięcy), który może zostać przedłużony:
- na zgodny wniosek stron,
- z innych ważnych powodów,
i nie wlicza się do czasu trwania postępowania sądowego.
Co zawiera umowa o mediację?
Umowa o mediację powinna określać w szczególności:
- przedmiot mediacji,
- osobę mediatora albo sposób jego wyboru.
Czym jest wniosek o przeprowadzenie mediacji?
Wniosek o mediację wszczyna ją z chwilą doręczenia go mediatorowi wraz z dowodem doręczenia odpisu wniosku drugiej stronie postępowania.
Wniosek o przeprowadzenie mediacji zawiera:
- oznaczenie stron (w szczególności dane osobowe),
- określenie żądania,
- wskazanie okoliczności uzasadniających żądanie,
- podpis strony składającej wniosek,
- wymienienie załączników,
- odpis umowy o mediację (jeśli strony taką zawierały).
Kto może być mediatorem?
Mediatorem może być tylko osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych (tj. taka, która ukończyła 18 lat i nie została ubezwłasnowolniona), w pełni korzystająca z praw publicznych. Mediator powinien wykazywać się przede wszystkim doświadczeniem życiowym i znajomością prawa umożliwiającą sporządzenie ugody nadającej się do egzekwowania.
Powinien również odznaczać się pewnymi umiejętnościami miękkimi, jak łatwość w nawiązywaniu kontaktu ze stronami mediacji. Istotna jest również bezstronność mediatora - jest on obowiązany powiadomić strony o wszelkich okolicznościach mogących podważać jego bezstronność.
Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego (kpc), mediatorem nie może być sędzia, w tym sędzia w stanie spoczynku.
Mediacje mogą być prowadzone przez mediatorów:
- ad hoc (powołanych przez strony do prowadzenia ich mediacji),
- stałych, wpisanych na listy prowadzone przy sądach okręgowych,
- z list prowadzonych przez organizacje pozarządowe i uczelnie.
Jak przebiega mediacja?
Mediacja może być prowadzona na różne sposoby, w tym takie, które uwzględniają przede wszystkim wspieranie stron w ustalaniu propozycji ugodowych.
Postępowanie mediacyjne jest niejawne, odbywa się w nieformalnej, koncentrującej się na poszukiwaniu najbardziej optymalnych dla stron rozwiązań, atmosferze, a jego uczestnicy są obowiązani zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedzieli się w związku z tymże postępowaniem (chyba, że strony zwolnią mediatora i inne osoby biorące udział w mediacji z tego obowiązku).
Co zawiera protokół z przebiegu mediacji?
Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, z przebiegu mediacji sporządza się protokół zawierający:
- miejsce i czas przeprowadzenia mediacji,
- oznaczenie stron,
- imię, nazwisko oraz adres mediatora,
- wynik przeprowadzonej mediacji,
- ugodę, jeżeli została ona zawarta; ugodę podpisują strony, wyrażając tym samym zgodę na wystąpienie do sądu o jej zatwierdzenie.
Protokół jest podpisywany przez mediatora, a jego odpisy doręczane stronom.
Jakie skutki ma ugoda zawarta przed mediatorem?
Jeśli w wyniku mediacji strony zawarły ugodę, sąd, na wniosek strony, przeprowadza postępowanie w przedmiocie zatwierdzenia tej ugody. Może to zrobić w dwóch formach:
- nadać klauzulę wykonalności (jeśli ugoda kierowana będzie do postępowania egzekucyjnego),
- zatwierdzić w drodze postanowienia.
Sąd nie zatwierdzi ugody (w całości lub w części), jeśli:
- jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego,
- zmierza do obejścia prawa,
- jest niezrozumiała,
- zawiera sprzeczności.
Ile kosztuje mediacja?
Zgodnie z obowiązującym prawem, mediator ma prawo do wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych z tytułu prowadzenia mediacji.
Koszty mediacji obciążają strony; mediator pobiera swoje wynagrodzenie wraz z kwotą za poniesione wydatki bezpośrednio od nich.
Jedyną sytuacją, kiedy należności mediatora ustala i przyznaje mu sąd, jest ta, kiedy przynajmniej jedna ze stron skierowanych do mediacji była zwolniona od kosztów sądowych w zakresie tych należności, a reszta nie wypłaciła ich mediatorowi w całości.
- Natalia Łupińska, prawnik