Obrona konieczna należy do najstarszych instytucji prawa karnego, jest ona jednym z kontratypów, czyli jedną z kodeksowych możliwości wyłączających bezprawność czynu zabronionego, a przez to i przestępności czynu.
Zagadnienie obrony koniecznej uregulowane jest w art. 25 Kodeksu karnego. Stanowi on, że osoba, która działa w obronie koniecznej nie popełnia przestępstwa, gdy odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. Obrona konieczna polega więc na odpieraniu bezprawnego, rzeczywistego i bezpośredniego zamachu. Jej elementami składowymi są zamach i obrona. Zamachem w rozumieniu ww. przepisu jest niebezpieczne zachowanie się człowieka, które narusza lub zmierza do naruszenia cudzych dóbr chronionych prawem.
W razie przekroczenia granic obrony koniecznej w szczególności, gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Nie podlega również karze, kto przekracza granice obrony koniecznej, odpierając zamach polegający na wdarciu się do mieszkania, lokalu, domu albo na przylegający do nich ogrodzony teren lub odpierając zamach poprzedzony wdarciem się do tych miejsc, chyba że przekroczenie granic obrony koniecznej było rażące. Innymi słowy oznacza to, że karze nie będzie podlegała osoba, która przekroczy granice obrony koniecznej o ile sposób obrony lub użyte środki nie były niewspółmierne w stosunku do zagrożenia wynikającego z zachowania napastnika. Dodatkowo nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.